De boerderijencommissie van de Historische Vereniging is bezig met een inventarisatie en beschrijving van de boerderijen te Koekange en de Wijk

De erven vanuit het verleden tot het heden

door R. van Mulligen

Het grondgebied van Koekange werd bij de ontginning rond het jaar 1300 verdeeld in lange en in verhouding daarmee smalle kavels. De lengte daarvan kon wel reiken tot 6 kilometer. Zij strekten zich uit van de marke van Echten tot aan Broekhuizen. De sloten langs de kavels kwamen uit in de Koekanger Aa. De lange kavels werden veelal erven genoemd. Een erf is volgens een oud Nederlands woordenboek een streek of land dat een volk gedurende een aantal geslachten bezeten en bewoond heeft. Het woord erf is hier dan ook op zijn plaats. Tot in de 19e eeuw zijn de eigenaren, op een paar uitzonderingen na, in staat geweest het bezit bij elkaar te houden. Een bepaling uit het Landrecht van 1712 was hier dan ook niet vreemd aan. Het heeft bepaald dat "het erfgoed bij de zoons en bij de stamme blijft en niet bij de dochters".

Voor een inventarisatie van de boerderijen vanuit het verleden met een beschrijving daarvan en van hun bewoners ligt het voor de hand dit per erf te doen. De ontwikkelingen door de eeuwen heen is dan goed te volgen.
Toen in de 19e eeuw het land werd verbeterd en wegen werden aangelegd, ontstond de versnippering. Het erf werd verdeeld en er kwamen meer boerderijen. Tot aan 1868 was er in Weerwille en Koekange geen weg, alleen een voetpad. De eerste boerderijen stonden allemaal aan dit voetpad, met vele bruggetjes van het ene naar het andere erf. De een wat dichter aan het voetpad dan de ander, maar allemaal met de voorkant naar het westen gericht. Mogelijk was dit voor beschutting tegen de koude noordoostenwind. De Dwarsdijk was de enige zandweg waar het "verkeer" langs kon. Om die zandweg te bereiken moest men eerst door z'n eigen land. De boerderijen die later gebouwd werden in verband met de versnippering kwamen of aan de Dwarsdijk of aan de westzijde van het voetpad. In een latere fase kwamen de boerderijen in het Koekangerveld. De volgorde van de beschrijving van de boerderijen per erf sluit zich daarbij aan. Dank zij de belastingheffing in het verleden zijn ons gegevens van de boerderijen uit de 17e en 18e eeuw bekend.
De oudste lijst met gegevens dateert uit het jaar 1612. In dat jaar waren de boeren belasting verschuldigd naar de oppervlakte bezaaid land.
De oppervlakte werd uitgedrukt in mudden en schepels. Een mudde was 0,3614 ha en een schepel was 1/4 mudde (z.g.n. Steenwijker maat).

In 1630 was grondschatting verschuldigd en werden de bedrijven getaxeerd. De grootte van een erf werd uitgedrukt in akkers, een breedtemaat. Een akker was 7,2 meter. Veel erven hadden een breedte van 9 akkers ofwel 65 meter breed.

De belasting op het gemaal was in Drenthe vervangen door het "hoofdgeld", een belasting naar het aantal personen in een gezin. Een belasting gemeten naar de welstand was het "haardstedengeld", een belasting afgestemd op het aantal haardsteden dat een woning bevatte. In Drenthe nam men echter niet het aantal haardsteden als maatstaf maar het aantal paarden dat men bezat. Voor elk paard betaalde men één gulden.
In de loop van de 18e eeuw werden meer gegevens van de inwoners bekend toen geleidelijk doop- trouw- en begraafboeken werden aangelegd. In de 19e eeuw zijn de Burgerlijke Stand, het Kadaster en het bevolkingsregister belangrijke bronnen geworden. Jaren van geboorte en overlijden, vermeld in de beschrijving van de erven, zijn voor een groot deel ontleend aan het bevolkingsregister dat tot het jaar 1930 werd geraadpleegd.

Hieronder volgt een beschrijving van de bewoners en bijzonderheden van een der oudste erven en de afsplitsingen daarvan vanaf 1612.

Erf nummer 3 -thans Weerwilleweg 32, S. Leuninge (zie foto hierboven)

1612 Jan Egberts
opp. bezaaid land: 1, 4 of 7 mudde (is niet goed leesbaar)
1630 Jan Egberts
tax. grondschatting 3000 dalers, betaling 15 gl, gezin: 6 pers.
1642 Jan Egberts
10 akkers, huis en hof 300 gl
1654 Jan Egberts
huis 5 gebinten 23 voet, schuur 4 gebinten 18 voet.
1672 Meeuwes Jans
2 paarden
1691 Meeuwes Jans
3 paarden
1694 Meeuwes Jans
2 paarden,
of er een familieverband bestond tussen de bewoners in de 17e en de 18e eeuw is niet bekend.
1741 Thies Roelofs
10 akkers, aankoop de helft van 3 akkers, totaal 11,5 akkers,
deed belijdenis in 1715. Overleden in 1749, was gehuwd met Jantje Luchies, welke overleed in 1750, kinderen: Jan Klaas 1698, Hilligje en Jan.
1754 Jan Thijs
overleden in 1758, gehuwd met Femmigjen Wolters 1719- 1803
kinderen: Roelof 1745, Wolter 1746, Fijgjen 1748, Jantje 1750-1753, Jantje 1753, Wolter 1757-1776.
1764 Weduwe van Jan Thies
11,5 akkers, 3 paarden
1784 Weduwe van Jan Thies
3 paarden
1794 Roelof Jans Thijs 1745-1822
gehuwd met Geesje Roelofs 1756-1795
kinderen: Jan 1786, Roelof 1790-1791, Jan 1792, Jantien 1794 -1796
1797 Roelof Jans Thijs
huisnummer 86
1800 Roelof Jans Thijs
11,5 akkers, 12 koeien, 3 stuks jongvee.
1803 Roelof Jans Thijs
11,5 akkers, betaald pacht van 2 mud 1 schepel rogge, 1 mud 1 schepel 1,5 vierendeel boekweit en 1 schepel haver aan de kerk.
1804 Roelof Jans Thijs
2 paarden
1807 Roelof Jans Thijs
huisnummer nu 66
1821 Roelof Jans Thijs
1824 Jan Roelof Thijs Rijssen 1792-1831
huisnummer nu 66a, gehuwd met Aaltjen Jacobs Lubberts 1792-1864
kinderen: Geesje 1816, Roelof 1818-1841, Jentjen 1822-1822, Jakob 1825-1830, Willem 1828-1830, Jakob 1830. Geesje trouwde in 1834 met Arend Wolters Dijkman.
1826 JanThijs Rijssen
betaald f 2,645 voor aanleg Boverhofs (zand) weg
1832 Erven Jan Roelofs Thijs Rijssen
de erven zijn Aaltjen Jacobs Lubbers met haar nog 3 in leven zijnde kinderen: Geesje 1816, Roelof 1818 en Jacob 1830,
eigenaren van: A 292 tlm 306, 357 tlm 363, 365 tlm 366, waaronder twee huizen, 299 en 303a,
totale oppervlakte van het bedrijf is 47.48.10 ha, waaronder heide in het Koekangerveld, perceel A3 groot 17.07.60 ha,
in 1841 is het huisnummer 67.
1834 Arend Wolters Dijkman, geb. 1807
trouwt met Geesje Jans Thijs Rijssen 1816-1844,
kinderen: Aaltien 1836, Wolter 1838-1854, Geertien 1841,
Arend Wolters verhuisd in 1838 naar Oosteinde, Ruinerwold.
1842 Erven Jan Roelof T. Rijssen
Aaltjen Jacobs Lubbers hertrouwt met Lucas Alberts Friezen, geb.1817, van erf nr.1, in 1850 volgt echtscheiding, in dat jaar verkopen ze een boerenerve in Ruinerwold.
1842 Jans Roelof Bosman, geb. 1809
landbouwer, pachter, gehuwd met Grietje Alberts Pinxterhuis, geb. 1810,
kinderen: Grietje 1842, Femmigje 1845.
1843 Erven Jan T. Rijssen
bij boedelscheiding gaat het gehele bedrijf naar de 3 minderjarige kinderen: Aaltien, Wolter en Geertien.
(Jacob Jans Rijssen, geb. 1830, overlijdt te Ruinerwold in 1901)
Arend Wolters Dijkman verkoopt als vader en voogd van de minderjarige kinderen: een gedeelte van het bedrijf:

1. aan Tieme Arends van Dijk, het huis perceel 303a, staande aan de westzijde van het pad en een smalle strook land daarachter, reikend tot bijna aan de Dwarsdijk.
2. aan Cornelis Derks te Broekhuizen, ruim 2/3 gedeelte van het land voorbij deKoekanger Aa

1847 Arend Wolters Dijkman verkoopt voor zijn kinderen het gehele bedrijf:

1. de boerderij, huis en schuur, perceel 299bis, staande aan de oostzijde van het pad met enig land achter de boerderij gaat naar Hilligje Luchies. Zij krijgt ook het land tegenover de boerderij tot halverwege de Dwarsdijk.
2. de andere helft van het land tot aan de Dwarsdijk en ook het land ten westen van de Dwarsdijk tot voorbij de Koekanger Aa gaat naar Tieme Arends van Dijk.
3. het overige land achter de boerderij tot aan de Ruinerweg gaat naar enkele personen.
4. perceel A3, het heideveld gaat nagenoeg geheel naar Albert Hendriks Gortemaker (16.15.70ha).

1847 Hilligje Luchies 1799-1863, weduwe van Jan Jans Koerts
Geref., kinderen: Jan 1828, Albertje 1829, Roelof 1831, Arend 1835, Wolter 1838 en Jan 1842,
hertrouwt in 1849 met Hendrik ten Kate 1785-1854, zij is eigenaresse en gebruikster; huisnummer is nu 92.
1857 Hendrik Klaas Kloeze, geb. 1822 te Ruinen
N.H., landbouwer, eigenaar, gehuwd met Albertje Jans Koerts 1829,
kinderen: Klaas 1856, Jan 1860,
huisnummer is nu 104.
1863 Pouwel Jans Inberg, geb. 1828 te Staphorst, overl. 1865
N.H., landbouwer, eigenaar,
gehuwd met Jent je Gortemaker 1841,
kinderen: Jan 1863, Pouwel 1865,
Jent je Gortemaker vertrekt in 1870 naar Kolderveen, waar zij hertrouwt met Gelmer van Noord.
1865 Erven Pouwel J. Inberg
eigenaar, tot 1995 is de boerderij, opp. 5.94.12 in eigendom van de familie gebleven, vanaf 1958 op naam van Roelofje Inberg en Jantina Inberg, beiden te Nijeveen.
1865 Hendrik Nijmeijer, geb 1836
N.H., landbouwer, pachter, huisnummer is nu B110,

gehuwd met:	1 Jantien Rabbering 1831-1870
	2. Aaltje Nes 1845,

kinderen: Jentje 1850, Evert 1853, Hendrik 1874, Jan 1875, Lucas 1881, huisnummer in 1870 B117, in 1881 B101.
1888 Hendrik Westenbrink, geb. 1838 te Meppel
N.H., landbouwer, pachter, huisnummer nu B113, gehuwd met Hilligje Wildeboer 1842,
kinderen: Hendrikje 1868, Jan Koop 1871 (onderwijzer).
1904 Hendrik Winters, geb. 1864 te Zuidwolde, overl. 1915 N.H., landbouwer, pachter, huisnummer nu B123, gehuwd met Hendrikje Koopman 1867-1911,
kinderen: Jentje 1894, Roelof 1898, Hilligje 1903.
1916 Harm van Gijssel, geb. 1883 te Havelte
N.H., landbouwer, pachter, huisnummer nu B166,
gehuwd met Klaasje Dragt 1882,
kinderen: Albert 1916, Jantje 1918, Aaltje 1921, Harmina 1924, Hilbert 1927, Egbert 1929.
1929 Jacob Leuninge, geb. 1895 te Havelte, overl. 1988 N.H., landbouwer, pachter, huisnummer nu B209,
gehuwd met Hilligje van Eyk 1900- 1985,
kinderen: Hendrik 1927, Annigje 1929, Margje 1930, Wiechertje 1933, Wijnand 1934, Lammigje 1938, Sieme 1941, Willem 1944.
1965 Sieme Leuninge, geb. 1941 landbouwer, pachter, sinds 1995 eigenaar,
het adres is nu Weerwilleweg 32.

In een volgende uitgave van 't Olde Karspel zullen we een overzicht geven van de erven (totaal zeven) die door verkoop van dit erf zijn afgesplitst.