De dansschool van Koob Veneman

Eén-twee-drie-één-twee-drie, zijsluit-zij-zijsluit-zij-draai-zijsluit-rechtkruisen-linkskruisen, quick-quick-slow. Dit zijn voor iedereen die dansles heeft gehad bekende geluiden, ze horen achtereenvolgens bij de Weense wals, de Engelse wals en de foxtrot. In de Wijk en Koekange en ook in dorpen in de regio is de dansles van 1948 tot 1988 in handen geweest van Koob Veneman.

Veenhovenplein
Koob Veneman werd in 1923 aan het Veenhovenplein in de Wijk geboren. Zijn geboortehuis is onlangs afgebroken om plaats te maken voor het huis van notaris Stotijn. De ouders van Koob, Jan Veneman (1891-1963) en Albertdina Veneman-Bosman (1899-1965) hadden aan het Veenhovenplein een schildersbedrijf annex drogisterij. In een deel van het huis woonde de moeder van Jan, Hendrikje Veneman-Moes, sinds 1916 weduwe van Koobs grootvader, die eveneens Koob heette. Na zijn schooltijd trad Koob in de voetsporen van zijn vader en hielp in diens schildersbedrijf.
In zijn jeugdjaren ging Koob op dansles bij Jean de Vos uit Steenwijk. Jean, hij stelde zich altijd voor als Jean de Vos van Steenwijk, gaf dansles in het café van Roelof Hogenkamp, later bekend als "Het Oude Hogenkamp" aan het Veenhovenplein.
Jean gaf ook dansles in Steenwijk, Meppel en Zwolle. Op een danswedstrijd, die hij voor zijn cursisten uit de Wijk, Steenwijk, Zwolle en Meppel organiseerde in café Slot aan het Zuideinde in Meppel, won Koob met zijn toenmalige danspartner Geesje Strijker-Seinen de eerste prijs. Deze prijs was waarschijnlijk mede aanleiding voor Koob om later zelf ook dansmeester en dansleraar te worden.

Wisseling van de wacht
Jean de Vos heeft in de Tweede Wereldoorlog de dansschool nog twee jaar voort kunnen zetten maar moest er toen mee stoppen.
Na de oorlog nam de heer Meier uit Noordwolde het dansonderwijs in de Wijk voor zijn rekening. Meier kwam 's zaterdags op de fiets naar de Wijk, met op de bagagedrager een accordeon, om 's avonds bij Roelof Hogenkamp dansles te geven. De afstand de Wijk-Noordwolde was voor hem te groot om 's avonds na de dansles weer naar huis te gaan en daarom bleef hij overnachten in de Wijk. Bij Roelof Hogenkamp had men echter geen bed voor hem, zodoende kwam de dochter van de herbergier, Fijgje, bij haar buren Jan en Albertdina Veneman met de vraag of zij misschien op de zaterdagen dat er dansles werd gegeven, onderdak konden verschaffen aan Meier. Het echtpaar Veneman had geen bezwaar en verleende hem gastvrijheid. Toen Meier na 2 jaar met de gedachte begon te spelen om te stoppen met het geven van danslessen in de Wijk, zei hij tegen Koob: "Waarom ga jij geen dansles geven?!"
Koob hoefde er niet lang over na te denken. Hij ging naar zijn oude dansleraar Jean de Vos in Steenwijk om zich verder te bekwamen in het dansen en de kneepjes van het vak als dansleraar onder de knie te krijgen. Tegelijkertijd met het geven van danslessen als dansleraar leidde Koob ook dansavonden in de omgeving als "dansmeester", een fenomeen dat je tegenwoordig niet meer ziet, maar destijds was het normaal dat er bij openbare dansavonden een dansmeester aanwezig was. In veel gemeenten was dat zelfs verplicht. Zijn functie was de verschillende dansen aan te kondigen en te zorgen dat het dansen een ordelijk verloop had.
Zo leidde Koob ook het bal dat na afloop van de uitvoering van de Rederijkerskamer "De Bloem" ter gelegenheid van het 80-jarig bestaan van die vereniging werd gegeven. Spontaan kwam toen vanuit het publiek de vraag om de carré te dansen.
De carré is een groepsdans die enigszins lijkt op een dans die nu nog wordt beoefend op het Haagsch Debutantenbal in het Kurhaus in Scheveningen.
Koob had wel van die dans gehoord maar wist de finesses niet. Albert Vos en Hendrik Warner Hogenkamp, respectievelijk zwager en broer van de herbergier in café Hogenkamp kwamen de dansmeester te hulp. Gedrieën gaven ze de danslustigen instructies: 2 rijen dames en 2 rijen heren, allen hand in hand in carré tegenover elkaar, naar elkaar toe en weer terugwijkend en eindigend als een Weense wals. Koob, die jarenlang een hartstochtelijk toneelspeler van "De Bloem" is geweest, beleeft deze avond weer opnieuw als hij dit vertelt!
Tijdens een dansavond in Balkbrug bij café Leunge, waar Koob als dansmeester de dansavond leidde, werd zijn aandacht getrokken door Willie Manuel *1927, die later zijn echtgenote zou worden.

De danscursus voor jeugdigen
In de herfst van 1948 begon Koob met het geven van dansles in café Hogenkamp. Er werd gekozen voor een cursus van 20 lessen op de zaterdagavond; de dansles duurde van 7.30 uur tot 21.00 uur. De zaal van café Hogenkamp leende zich maar matig voor het geven van dansles, want in de zaal stonden 4 pilaren om het dak te stutten en er stond ook nog een grote kachel. Binnen de pilaren was er gelukkig toch nog redelijk wat ruimte om te dansen.
Het cursusgeld was in het begin ƒ 1.- per les. Bij de eerste les moest ƒ 2.- betaald worden, één voor de eerste les en één voor de laatste les, dit om een zekere borg te hebben.
Naast het cursusgeld moest er ƒ 0,25 per keer betaald worden voor het feest van de laatste les, het zogeheten potverteren. De eerste les werd er meteen een commissie gekozen die het kwartje en de pot moest beheren.
Het innen van het cursusgeld zou minder omslachtig geweest zijn als het totale cursusgeld bij aanvang betaald had kunnen worden, maar voor velen was dit een te groot bedrag ineens, vandaar dat er per keer geïnd werd. Ondanks dit betalingssysteem waren er toch nog wel eens problemen als een cursist door ziekte een les had gemist of om een andere reden het had laten afweten en daar toch het lesgeld voor moest betalen.
Bij aanvang van de dansles gingen de jongens aan de ene kant van de dansvloer zitten en de meisjes namen plaats aan de andere zijde.
Als Koob het sein "De heren kiezen een dame" had gegeven, kwamen de jongens van hun stoel en spoedden zich naar de overkant om het meisje van hun keuze ten dans te vragen.
Het lijdt geen twijfel dat de meest aantrekkelijke meisjes het eerst werden gevraagd en dat de meisjes die wat minder goed in de markt lagen, later aan bod kwamen.
Om er voor te zorgen dat er regelmatig van danspartner werd gewisseld, moesten de dansparen van tijd tot tijd twee aan twee een kring vormen, de heren moesten dan een stap naar voren doen zodat ze naast een andere dame kwamen te staan. Om ook de meisjes af en toe de kans te geven om met de jongen van hun keuze te dansen, werd er soms "dameskeuze" door de dansleraar aangekondigd. Een andere manier om veelvuldig van danspartner te wisselen was de zogeheten sneeuwbalfoxtrot; hierbij werd door één paar de dans geopend en bij een fluitsignaal van de dansleraar moest de dame een heer kiezen en de heer een dame, zo werd bij ieder fluitsignaal het aantal dansparen verdubbeld.
Er was één gouden regel tijdens de danslessen: wanneer je ten dans werd gevraagd, mocht je niet weigeren.
De dansen die zoal geleerd werden waren quick step, foxtrot, Weense wals, Engelse wals en tango. Minder populaire dansen zoals valeta en kruispolka werden af en toe beoefend.
Je zou kunnen verwachten dat het geven van dansles aan een groep opgeschoten pubers soms ordeproblemen op kan leveren. Koob had de groep echter goed in de hand. Zo vertelde Henk de Roo dat op een avond door een cursist een voetzoeker in de zaal was afgestoken. Koob had onmiddellijk gereageerd door de deur wagenwijd open te zetten en te zeggen: "U kunt allen vertrekken, de dansles is voor vanavond afgelopen". Na dit incident was er nooit weer sprake geweest van rottigheid.

Uitbreiding in de regio
Al vrij snel na de start van de danslessen in de Wijk ging Koob ook in dorpen in de omgeving dansles geven. Hij begon in Koekange bij café Jonkers en in Ruinerwold bij café Wobben. Later volgden o.a. café Hein in Veeningen, café Schrotenboer in Zuidwolde en café Schoenmaker in Nieuwleusen.
Op een gegeven moment kwam er een nieuwe burgemeester in Nieuwleusen die het vanwege zijn geloofsovertuiging niet eens was met het geven van dansles aan de jeugd. Hij was van mening dat een dansles niets goeds voortbracht en dat een dansleraar eigenlijk een soort huwelijksmakelaar was. Hij gaf Koob te kennen dat hij geen vergunning zou geven voor de danslessen in zijn gemeente. Gelukkig kende Koob mensen in zijn omgeving die een zekere invloed konden uitoefenen bij bestuurlijke organen. Op de dansavond dat de burgemeester van Nieuwleusen verwachtte dat Koob niet over de vereiste vergunning zou beschikken, had de burgervader een politieagent met hond gestuurd om de wettigheid van de dansles te controleren. Koob had echter via zijn eigen kanalen van het provinciaal bestuur van Overijssel de vereiste vergunning gekregen en kon deze aan de diender tonen, de danslessen konden voortgang vinden en de dienaar van Vrouwe Justitia keerde onverrichter zake naar huis.
Bovenste rij v.l.n.r.: Jan Hogenkamp, Koob Veneman, Roelof Barelds, Gerrit Stapel, Henk Strick, Theo de Groot, Gerard Santing, Harm Jan Toersen, Jan Paasman, Aaltje Wittink, Jannie Koster, Jennie Vogelzang, Hilda Vos, Jantje Rumpt, Jennie Jansen, Albert Vos.

4e rij: Evert Westerhof, Henk Wink, Tinus Noordhuis, Geert Schiphorst, Ally Knol, Jantje Kloeten, Gé Veeningen, Zwaantje Schiphorst, Jannie van de Linde, Roelie Spijkerman, Frens Horstra, Geert Holterman, …?… .

3e rij: Lefert Mulder, Henk van Dijk, Harrie Huisjes, Jan Veneman, Alie Martens, Jantje van 't Ende, Tinie Blokzijl, Dinie Schadenberg, Roelie Noordhuis, Annie Gortemaker, Ada Timmerman, Willie Mulder, Gerrie Dam, Jentinus Wolting, Jan Lubberink.

2e rij: Engbert Scheper, Jan Roelof Lubberink, Henk Smid, Gerrit de Jonge, Jan de Boer, Hans Holterman, Gerard van de Berg, Hendrik Jan Kloeze, Berend Mussche, Minie Smilde, Elsje Oostra, Aukje Roffel, Netty Dragt, Jan Wemenkamp, Lucas Wink, Roelof Eissen, Corrie de Boer, Marinus Brals, Hennie Zanting.

1e rij: Engbert van de Woude, Hennie Compagner, Johanna Wolting, Loesje Talen, Thea Fieten, Dientje Dekker, Erry Zwiep, Jannie Venema, Grietje Blauw, Zwaantje Jansen, Janny Brinkman.

Op de helft van de cursusduur werd er "tussenbal" gegeven, dit was een dansavond die ook toegankelijk was voor niet-cursisten. Leerlingen van de diverse danscursussen van Koob gingen bij elkaar op bezoek om zo een beetje aan de gang van zaken bij de openbare dansavonden te kunnen ruiken.

Muzikale begeleiding
Er zijn veel muzikanten geweest die de danslessen van Koob hebben begeleid. Ze kwamen veelal uit de omgeving van de Wijk.
Het is niet gemakkelijk om een volledige lijst van hen te maken, het waren er vele.
Het waren eigenlijk allemaal pianisten en accordeonisten, sommige met een zekere bekendheid in de regio. Albert Strijker heeft met zijn accordeon menig dansles muzikaal begeleid, Albert was bakkersbediende bij bakker W. Grooteboer op Halfweg. Albert Mennink uit IJhorst, van het latere duo Scheper en Mennink, heeft veel met Koob samengewerkt. Een bekende accordeonist uit Koekange, Willem Holties, heeft vaak de cadans aangegeven voor de aanvankelijk houterig dansende cursisten. Henk de Roo heeft in het begin van de jaren 60 een aantal jaren met zijn accordeon de danslessen begeleid. In die tijd waren de danslessen zo in trek dat er soms op 2 verschillende plaatsen per avond dansles werd gegeven. Het gebeurde dat Henk als passagier bij Koob in de auto eerst naar café Nieuwenhuis in Wanneperveen reed om daar de dansles muzikaal te begeleiden en later op de avond mee naar Ruinerwold reed om daar hetzelfde nog eens een keer te doen. Henk vertelde dat Koob een goede naam had opgebouwd en dat hij op veel plaatsen werd gevraagd. Theo de Groot, destijds woonachtig aan de Wiltenweg en redelijk succesvol met zijn accordeonspel bij talentenjachten, was nog tamelijk jong toen hij met zijn instrument het ritme bij Koobs danslessen aangaf. Een accordeonist die de lessen in Veeningen begeleidde en later van het bespelen van zijn instrument zijn beroep heeft gemaakt, is Jan van de Belt, bekend van het duo Jan en Zwaan. Rolf Klunder, van beroep fotograaf, kwam uit Meppel om op de piano van Hogenkamp de danslessen te ondersteunen. Gerrit Eggink, schoenhandelaar uit Meppel, kwam rond het midden van de jaren 50 met de bus naar de Wijk om piano te spelen bij de dansles. Gerrit had, als cursist bij de dansles van de heer van Straten in sociëteit Tivoli aan de Stationsweg in Meppel, de kunst afgekeken van pianist Willie Oosterlaar uit Zwolle. Gerrit vertelde dat hij bij de dansles meer belangstelling had gehad voor de muzikale begeleiding dan voor het instuderen van de danspassen en zich mede daardoor had bekwaamd in het pianospelen. Gerrit heeft een aantal jaren deel uit gemaakt van het orkest van Tonny Nobbe vóór hij bij Koob de begeleiding voor zijn rekening nam.

Opkomst van de disco
De opkomst van de disco in de jaren 70 van de vorige eeuw deed het traditionele dansonderwijs geen goed, beatmuziek deed zijn intrede en het stijldansen verdween naar de achtergrond. De jeugd had geen zin meer in de oude manier van dansen en daardoor was er bij hen ook geen animo meer om dansles te nemen. De jeugd die destijds dansles had gehad, was nu grotendeels gehuwd. Daarmee diende een nieuwe groep danslustigen zich aan: de dansclub voor gehuwden ontstond.
Koob sprong hier soepel op in en weldra bloeiden de dansavonden voor gehuwden niet alleen in de Wijk maar ook op verschillende plaatsen in de regio, zoals Zuidwolde, Veeningen, Balkbrug, Ommen, Rogat, Bloemberg, Hoogeveen en Stuifzand. De gehuwden waren, buiten het gezelligheidsaspect dat natuurlijk een grote rol speelde, veelal geïnteresseerd in het beoefenen van oude dansen. Voor Koob leverde dat geen problemen op; zo kwamen o.a. mazurka en Duitse polka regelmatig aan bod.
De dansavonden voor gehuwden zijn in 1988 beëindigd, Koob was toen pensioengerechtigd en vond het welletjes. De dansclub voor gehuwden van de Bloemberg bestaat tot op heden nog steeds, maar als gezelligheidsvereniging; jaarlijks maken ze nog een gezamenlijke fietstocht.
Een enkele keer dansen Koob en Willie nog wel eens. Zo ook op de nieuwjaarsviering in januari 1996 van de gemeente Zwolle. Koob en Willie gaven daar een demonstratie van oude dansen in de kleding die bij die vervlogen tijd paste.

Verhuizing naar Zwolle
In 1949 overleed Hendrikje Veneman-Moes op 83-jarige leeftijd en kwam haar woonruimte vrij. Dat was voor Koob en Willie een van de redenen om elkaar het ja-woord te geven en de vrijgekomen woonruimte in te nemen. Uit hun huwelijk zijn 2 kinderen geboren, Jan en Wilco. Koob en Willie hebben veel zorgen gehad om Jan. Die leed aan een nierziekte en moest regelmatig naar Groningen voor dialyse. Ter wille van Jan, die bezig was de diploma's te behalen voor drogist, werd uitgezien naar een drogisterij in een grotere plaats.
Een kans deed zich voor in Zwolle, waar een drogisterij te koop kwam waarin je een goed belegde boterham kon verdienen.
Koob en Willie hebben toen, in 1973, het pand aan het Veenhovenplein verkocht aan de heer L. Snijder en zijn verhuisd naar Zwolle om daar de bewuste drogisterij te gaan uitbaten. Van Jan hebben ze in 1975, toen hij 24 was, afscheid moeten nemen. Dat heeft diepe sporen achtergelaten in de ziel van de ouders.
Later hebben ze de drogisterij van de hand gedaan en is Koob in dienst getreden bij de gemeente Zwolle. Huwelijksvoltrekkingen maakten een belangrijk deel uit van zijn taak. Van de bijzonderheden bij die gebeurtenissen heeft hij een conference gemaakt, waar hij nog regelmatig mee voor het voetlicht treedt, onlangs nog in de Wijk bij de viering van het tienjarig bestaan van onze historische vereniging.
Koob en Willie genieten nu rustig van hun oude dag in hun appartement dat uitzicht biedt op het bestuurlijk centrum van de provincie Overijssel.

Met dank aan: Koob Veneman, Aly Huisjes-Middelveld, Gerrit Eggink en Henk de Roo.